W artykule przyjrzymy się, jak wydarzenia z dzieciństwa kształtują nasze doświadczenie stresu w dorosłym życiu oraz jak możemy przekształcić te wzorce, by żyć spokojniej i bardziej świadomie.

Wczesne doświadczenia jako wzorce reakcji na stres

W dzieciństwie kształtuje się wiele mechanizmów, które wpływają na to, jak reagujemy na stresujące sytuacje. Przykładowo, jeśli dorastaliśmy w środowisku, gdzie stres był obecny codziennie (np. z powodu konfliktów, niestabilnej sytuacji finansowej, choroby bliskiej osoby), nasz układ nerwowy „uczy się” reagować w sposób napięty i pełen niepokoju. Takie warunki mogą prowadzić do wykształcenia nadreaktywności na sytuacje stresowe i zwiększać naszą podatność na stres w dorosłym życiu.

Wczesne doświadczenia uczą nas, jak postrzegać świat i innych ludzi. Dziecko wychowane w atmosferze wsparcia, empatii i zrozumienia będzie miało większe zasoby, by radzić sobie z trudnościami, bo nauczyło się od rodziców lub opiekunów, że w obliczu problemów można liczyć na pomoc i że trudności są naturalną częścią życia. Z kolei dziecko, które doświadczało krytyki lub nadmiernej presji, może w dorosłości odczuwać stres jako coś niebezpiecznego, czego należy unikać lub co oznacza jego porażkę.

Styl przywiązania a radzenie sobie ze stresem

Styl przywiązania, który kształtuje się we wczesnym dzieciństwie, ma znaczący wpływ na to, jak radzimy sobie ze stresem w dorosłym życiu. Psychologia wyróżnia trzy główne style przywiązania: bezpieczny, lękowy i unikowy.

• Bezpieczne przywiązanie: Dzieci, które czuły się kochane i wspierane, najczęściej rozwijają bezpieczny styl przywiązania. W dorosłości łatwiej radzą sobie ze stresem, są bardziej elastyczne w podejściu do trudności i wiedzą, że mogą liczyć na wsparcie innych.

• Lękowe przywiązanie: Dzieci, które dorastały w atmosferze niepewności i zmienności, mogą wykształcić lękowy styl przywiązania, który w dorosłości skutkuje większą wrażliwością na stres. Takie osoby często obawiają się odrzucenia, stale szukają aprobaty i mają trudność z uspokojeniem się w stresujących sytuacjach.

• Unikowy styl przywiązania: Dzieci, które były odrzucane lub musiały radzić sobie same, mogą rozwinąć unikowy styl przywiązania. W dorosłym życiu takie osoby często unikają bliskości i emocjonalnego zaangażowania, co może prowadzić do unikania sytuacji stresowych lub ignorowania trudnych emocji. Zamiast stawić czoła stresorowi, uciekają od niego, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do jego kumulacji.

Przekonania wyniesione z dzieciństwa a stres

Nasze dzieciństwo jest okresem, w którym kształtują się nasze fundamentalne przekonania o nas samych i o świecie. Przekonania takie jak „muszę być idealny, żeby zasłużyć na miłość” czy „nie można ufać innym” stają się filarem, według którego interpretujemy życie i radzimy sobie z emocjami. Takie schematy często prowadzą do wewnętrznego stresu – wywieramy na siebie presję lub izolujemy się emocjonalnie.

Przekonania wyniesione z dzieciństwa wpływają także na sposób, w jaki postrzegamy sytuacje stresowe. Osoba, która wyrosła w przekonaniu, że musi ciągle walczyć o akceptację, może odczuwać większy stres w sytuacjach, w których ocena innych jest istotna, np. w pracy czy w relacjach. Z kolei ktoś, kto dorastał w atmosferze stabilności i akceptacji, może postrzegać wyzwania jako naturalną część życia i podchodzić do nich z większym spokojem.

Reakcje ciała na stres 

Stres to nie tylko stan umysłu; to również reakcja ciała. W dzieciństwie uczymy się, jak reagować fizjologicznie na trudne sytuacje. Jeśli dorastaliśmy w środowisku pełnym napięcia, nasze ciało mogło przywyknąć do podwyższonego poziomu kortyzolu (hormonu stresu), przez co w dorosłości łatwiej i szybciej uruchamia się w nas reakcja stresowa.

W przypadku osób, które w dzieciństwie doświadczały chronicznego stresu, ciało może reagować na stres niemal automatycznie, uruchamiając mechanizm „walcz, uciekaj lub zastygnij”. W dorosłym życiu te reakcje mogą być trudne do opanowania, prowadząc do problemów takich jak bezsenność, podwyższone ciśnienie krwi czy napięcie mięśniowe. To właśnie dlatego wiele osób, które doświadczyły trudności w dzieciństwie, ma w dorosłości większą skłonność do fizycznych objawów stresu.